Kącik artystów i hobbystów
Święto Niepodległości w filatelistyce
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_2_orzeł_wp_ii_rp_.jpg)
Dzień 11 listopada 1918 roku jest datą, która nigdy nie została wymazana z podręczników szkolnych, niemniej jej znaczenie dla Polaków różnie eksponowano na przestrzeni dziesiątków lat historii Polski. A że między innymi w filatelistyce tkwi jakaś „dusza historii”, można by rzec, że to hobby jest swoistym odzwierciedleniem przemian politycznych, gospodarczych i społecznych kraju.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku poczta polska używała przez pewien okres znaczków i rekwizytów pocztowych pozostałych po zaborcach, które znajdowały się jeszcze w obiegu na ziemiach państwa polskiego do marca 1920 roku. W tym czasie również były emitowane pierwsze znaczki poczty polskiej.
Pierwszy znaczek z okazji rocznicy odzyskania niepodległości został wydany w 1933 roku. Swoją symboliką nawiązał do 15 rocznicy tego szczególnego wydarzenia w historii Polski. Na czerwonym tle widnieje Krzyż Niepodległości ustanowiony przez Sejm II Rzeczypospolitej w dniu 29.10.1930 roku.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_3_.jpg)
W 1938 roku dwudziestą rocznicę odzyskania niepodległości uczczono emisją trzynasto znaczkowej serii prezentującej ważne dla Polski postacie i wydarzenia historyczne. Stąd pochodzi jej popularna nazwa - „seria historyczna”.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_4_.jpg)
Opis poszczególnych znaczków:
5 gr Bolesław Chrobry, wita w Gnieźnie w roku 1000 cesarza niemieckiego Ottona. W tle symboliczna postać św. Wojciecha;
10 gr Kazimierz Wielki witany w 1364 r. wraz z innymi władcami przez Mikołaja Wierzynka – kupca i bankiera krakowskiego, generalnego zarządcę dworu królewskiego;
15 gr Władysław Jagiełło i królowa Jadwiga oraz rektor uniwersytetu krakowskiego z aktem darowizny i szkatułą z kosztownościami. U stóp pary królewskiej widnieje szyszak krzyżacki oraz dwa miecze ofiarowane przed bitwą pod Grunwaldem;
20 gr Kazimierz Jagiellończyk, a w tle mapa Polski z zarysem ówczesnych granic od Bałtyku po Morze Czarne;
25 gr Zygmunt August podczas zaprzysiężenia unii Polski i Litwy w Lublinie w 1569 roku;
30 gr Stefan Batory nadaje szlachectwo chłopu Kacprowi Wielochowi pod Wielkimi Łukami w 1580 r. za męstwo okazane podczas zdobywania tego miasta;
45 gr Stanisław Żółkiewski zdobywca Moskwy i Jan Karol Chodkiewicz zwycięzca spod Kircholmu;
50 gr wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia po rozgromieniu Turków w 1683 r.;
55 gr Konstytucja 3 Maja z 1791 roku uchwalona na Sejmie Czteroletnim;
75 gr Jan Henryk Dąbrowski, Tadeusz Kościuszko i Józef Poniatowski;
1 zł powstanie listopadowe 1830-1831, podchorąży i żołnierze ze sztandarem 4 pułku piechoty;
2 zł Romuald Traugutt, dyktator powstania styczniowego 1863-1864;
3 zł Józef Piłsudski;
W marcu 1939 r. poczta polska powróciła do tematu znaczka z wyżej opisanej serii o nominale 15 gr wydając zmodyfikowany egzemplarz, na którym pierwotnie widniejące pod stopami postaci szyszak krzyżacki i dwa miecze zastąpiono tarczą z orłem (herbem Polski) i pogonią (herbem Litwy) oraz liliami andegaweńskimi (narodowym herbem św. Królowej Jadwigi).
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_5.jpg)
Cofając się jeszcze do roku 1938 pragnę nadmienić, że poczta polska uświetniła obchody 20 rocznicy odzyskania niepodległości dodatkowym walorem filatelistycznym w postaci bloku z wizerunkami czołowych postaci II Rzeczypospolitej: Józefa Piłsudskiego, Gabriela Narutowicza, Ignacego Mościckiego i Edwarda Rydz-Śmigłego.
Jako ciekawostkę można dodać, iż pierwotnie zamierzano umieścić w tym bloku również wizerunek gen. Kazimierza Sosnkowskiego, jednak w końcowym etapie opracowywania kliszy do druku odstąpiono od tego zamysłu. Przyczyna tego nie jest mi znana, ale jeśli ktoś z hobbystów filatelistyki posiada wiedzę w tym przedmiocie będę wdzięczny za informację.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_6.jpg)
Poza tym w okresie międzywojennym były też emitowane znaczki pocztowe, sugestywnie nawiązujące do 1918 roku. Mam tu na myśli emisje z wizerunkiem marszałka Józefa Piłsudskiego oraz symboliką legionową.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_9.jpg)
60 rocznica urodzin marszałka Wydanie obiegowe
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_11.jpg)
20 lecie wymarszu Legionów – znaczki wydano w 1934 r., a czerwony nadruk dodano w roku następnym jako apel do społeczeństwa w związku z sypaniem kopca marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej poczta polska wydała wspaniały blok z okazji 25 rocznicy wymarszu 1. Kompanii Kadrowej Legionów.
![](../../../uploads/media/k%C4%85cik_hobbyst%C3%B3w/nr_12.jpg)
W bloku widoczny jest znaczek z marszałkiem Józefem Piłsudskim, który był już emitowany w wydaniu żałobnym w 1935 r. oraz znaczek z marszałkiem Edwardem Rydz-Śmigłym pochodzący z wydania obiegowego z 1937 roku. Na szczególną zaś uwagę zasługuje znaczek umieszczony nad wymienionymi wodzami. Przedstawia on w centrum posąg Józefa Piłsudskiego, po lewej stronie 1. Kompanię Kadrową Legionów Polskich, która 6.08.1914 r. wyruszyła do walki o niepodległość, natomiast po prawej stronie widać wojsko polskie ze sztandarem.
Ponadto poczta polska wprowadziła do obiegu ten sam znaczek, ale poza blokiem i w kolorze brązowo-fioletowym. Przygotowano także klisze tego egzemplarza jeszcze w wielu innych odcieniach, pozostały one jednak w fazie makulatury, ale za to bardzo cenionej przez filatelistów.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_13.jpg)
W Polsce powojennej długo było nam czekać na ukazanie się wśród polskich znaczków tego, który by nawiązywał do daty jedenastego listopada. Dopiero rok 1988 okazał się bardzo obfity w emisje znaczków upamiętniających 70. rocznicę odzyskania niepodległości Polski. Wydano bowiem serię składającą się z ośmiu znaczków, przedstawiających podobizny: Ignacego Daszyńskiego, Wincentego Witosa, Juliana Marchlewskiego, Stanisława Wojciechowskiego, Wojciecha Korfantego, Ignacego Paderewskiego, Józefa Piłsudskiego oraz Gabriela Narutowicza.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_14.jpg)
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_15.jpg)
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_16.jpg)
Jednocześnie trzy znaczki pochodzące z wymienionej serii z wizerunkami Ignacego Paderewskiego, Józefa Piłsudskiego i Gabriela Narutowicza ukazały się w formie bloku.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_17.jpg)
Poza znaczkami filatelistycznymi z okazji 70 rocznicy odzyskania niepodległości poczta wyemitowała również okolicznościową kartę pocztową. Jej szatę graficzną stanowi znaczek z postacią Władysława Grabskiego – autora reformy walutowej w II Rzeczypospolitej oraz przedwojenna, obiegowa moneta o nominale jednego złotego.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_18.jpg)
W 1988 r. oprócz wymienionych walorów filatelistycznych, dla upamiętnienia 70. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, dodatkowo wydano sześć znaczków, chociaż każdy z nich oddzielnie, aczkolwiek tematycznie stanowiących serię. Nawiązują one do rozwoju potencjału przemysłowego Polski międzywojennej. Na znaczkach widnieją: Państwowe Zakłady Lotnicze z sylwetką samolotu bombowego „Łoś”, Huta Stalowa Wola, Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej z dwoma dwupłatowcami sanitarnymi typu „Henriot XIV”, Zakłady Przemysłu Metalowego w Poznaniu z podobizną Hipolita Cegielskiego oraz produkowaną w Zakładach Cegielskiego lokomobilę parową, budowę portu w Gdyni oraz Międzynarodowe Targi Poznańskie.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_21.jpg)
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_24.jpg)
W 1993 r. z okazji 75. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości wydano znaczek i blok. Znaczek przedstawia głowę orła w koronie, zaś na bloku widać polską flagę narodową symbolizującą swoim kształtem orła w locie.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_26.jpg)
Z kolei w pięć lat później dla upamiętnienia 80. rocznicy odzyskania niepodległości ukazał się pojedynczy znaczek, o bogato zdobionej szacie graficznej, przedstawiający orła – godło Polski z pieczęci Rzeczypospolitej Polskiej z 1919 roku pośród biało czerwonych flag. Także wprowadzono do obiegu okolicznościową kartę pocztową ozdobioną znaczkiem z wizerunkiem głowy kobiety i miecza oraz ryciną herbów Warszawy, Krakowa i Poznania na tle stylizowanego piastowskiego orła.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_28.jpg)
Na rok 2008 przypadała 90. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Z tej okazji Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, składając należny hołd wszystkim, którzy walczyli o wolną i sprawiedliwą Ojczyznę, przyjął 7 lutego 2008 r. uchwałę, ustalającą ówczesny rok Rokiem Niepodległości. Chcąc uczcić tę wyjątkową dla Polaków rocznicę, poczta polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy, na którym przedstawiono wizerunek Orła Białego w koronie z okresu po odzyskaniu niepodległości, otoczonego wzniosłą dewizą, napisaną po łacinie: AMOR PATRIAE OMNIA VINCIT (Miłość do Ojczyzny wszystko zwycięża). Ponadto w tej samej intencji wydano kopertę ze stemplem pierwszego dnia obiegu FDC, na której oprócz opisanego powyżej znaczka, przedstawiono trzech żołnierzy z polskich formacji wojskowych: legionistę, hallerczyka oraz żołnierza polskiej armii utworzonej po odzyskaniu niepodległości. Emisji towarzyszył okolicznościowy datownik.
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_29.jpg)
![](/uploads/media/kącik_hobbystów/nr_30.jpg)
W obecnym roku nie będziemy obchodzić tzw. „okrągłej rocznicy” Święta Niepodległości i nasze klasery nie zapełnią się nowymi znaczkami pocztowymi z tej okazji. Mimo to, czy nie warto sięgnąć do zbiorów filatelistycznych i o ile jest to możliwe, np. w gronie wnuków, pokazać młodemu pokoleniu piękno znaczka polskiego i jego „duszę historii”, o której wspomniałem na wstępie. Może w ten sposób poszerzymy grono filatelistów.
Tekst i foto: Ryszard CIEŚLAK
« Powrót do listy