Aktualności

„Kasper WOJNAR - Działacz Patriotyczny, Więzień X Pawilonu, Legionista, Oficer Odrodzonego Wojska Polskiego, Powstaniec Śląski, Literat, Wydawca, Księgarz. Bohater i Autorytet już nie zapomniany”

Warto jest się zatrzymać, by dostrzec, zachodzące zmiany, świadomość upływającego czasu skłania do opisania czynów i dokonań poprzednich pokoleń, a przynajmniej przypomnienia ich wybitnych reprezentantów.
    Bywa, że bieg historii stwarza wybranym pokoleniom warunki sprzyjające do podejmowania decyzji heroicznych. Na przestrzeni dziejów w wielkiej rzeszy jednostek przeciętnych, występują postacie wyjątkowe, obdarzone szczególną wrażliwością na wyzwania współczesnego im czasu. I chociaż tych pierwszych jest z reguły znacznie więcej, to właśnie ci ostatni, pozostawiają po sobie pamięć czynów, które nie deprecjonują się z czasem, a wręcz przeciwnie, nabierają po latach szczególnej wartości. Dzieje się tak dlatego, że dokonane zostały w intencji, by złożona ofiara pomogła przyszłym pokoleniom żyć lepiej i piękniej, w kraju uwolnionym od ucisku i przemocy obcych reżimów.
    Niepodległość nie jest dana raz na zawsze, dlatego to, co wywalczyli nasi poprzednicy, należy utrzymywać, cenić, pielęgnować w celu przekazania dla kolejnych pokoleń.
   Starożytna maksyma rzymska mówi Ars Longa-Ars Brevis - Sztuka trwa wiecznie, Życie przemija, można to zinterpretować  szerzej, dostosowując do czasów współczesnych - „Dzieło życia traw wiecznie, a pamięć o osobie wybitnej nie przemija z ubiegiem lat”.
    W wieloletniej tradycji polskiego społeczeństwa, miejsca pamięci i cmentarze uświęcone krwią żołnierską, żołnierze, powstańcy i pozostałe osoby które brały lub wspierały udział w wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach narodowych, wchodząc w skład formacji wojskowych lub organizacji wałczących o suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej obdarzone były i są szacunkiem a nawet czcią. Choć ich ofiara męstwa, a często zdrowia była wielka to zazwyczaj po zakończonych działaniach wojennych lub odbytej służbie popadali w zapomnienie egzystując nierzadko w biedzie na marginesie życia społecznego. Dlatego już w początkowych latach II Rzeczypospolitej weterani wojen i działań niepodległościowych, tworzyli organizacje kombatanckie zmierzające do starań o prawo do pracy, do renty, zasiłków, a także doraźnej pomocy materialnej. Dla zwiększenia skuteczności i siły swoich działań, 34 organizacje kombatanckie połączyły się w 1934 roku i utworzyły Federacje Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Po II wojnie światowej weterani walk na różnych frontach założyli kilkanaście organizacji kombatanckich, które w 1949 roku zostały zjednoczone i zorganizowane w jedną organizacje pod kuratelą władz państwowych - Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Związek Żołnierzy Wojska Polskiego założono w 1981 roku, a jego dewizą zostało  zapisane w Statucie hasło „Zawsze Wierni Ojczyźnie”. W przyszłym roku obchodziliśmy 45. rocznicę działalności związku.
    Celem działalności Związku Żołnierzy Wojska Polskiego jest kultywowanie pamięci osób wyjątkowych zasłużonych w obszarach  wojskowym, patriotycznym społecznym.  My byli żołnierze, zrzeszeni w Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, świadomi zasług i dumni z dokonań poprzednich pokoleń żołnierzy, ceniący ponad nad wszystko służbę dla Ojczyzny,  z okazji kolejnych, rocznic, świąt państwowych i wojskowych, występujemy z  inicjatywą,  upamiętnienia osób wyjątkowych, często zapomnianych, a  niezwykle zasłużonych w dziele  odzyskiwania niepodległości i walki o wyzwolenie i demokratyczną Ojczyznę.
    Po raz pierwszy, w 100. rocznicę odzyskania niepodległości,  wnioskowaliśmy do Ministra Obrony Narodowej, o pośmiertne, symboliczne mianowanie na wyższe stopnie wojskowe wybranych i niekwestionowanych symbolicznych bohaterów,  zasłużonych w procesie  odzyskiwania niezawisłej państwowości w 1918 roku w Garnizonie Kraków. Przyświecał nam cel upamiętnienia zapomnianych bohaterów i doniosłych wydarzeń historycznych, których rocznice, obchodziliśmy w 2018 roku.  
   Po dokonaniu szczegółowej analizy, przedstawiliśmy wyróżniających się działalnością niepodległościową i patriotyczną w Garnizonie Kraków w 1918 r. w tym podpułkownika artylerii Kaspra Wojnara, człowieka wyjątkowego, wyprzedzającego swoją epokę, który dbał o swój honor jako Człowiek, Polak, Żołnierz, Literat - Inteligent, bo jego fenomen to zmiana mentalności i myślenia, mimo, że  wywodził się ze wsi, to zdołał przezwyciężyć w sobie wieś w znaczeniu negatywnym która wyszła z niego zupełnie. Jednak miejsce urodzenia zawsze pozostawało i oddziaływało w sposób niezwykle pozytywny na  świadomość patriotyczna, obywatelską i religijna Kaspra Wojnara. Miało to ogromny wpływ na jego przyszłą działalność, Ojczyźnie, narodowi i społeczeństwu, jako Legionista, Żołnierz i Powstaniec Śląski. Kasper Wojnar wyrastał w miejscu i czasie szczególnym, na przełomie XIX i XX wieku, okresie wielkiego rozwoju cywilizacyjnego, kulturowego i przemysłowego dawnej Galicji, (obecnie województwa Podkarpackie i Małopolskie) związanego z rozwojem przemysłu naftowego i rafineryjnego. To w tych okolicach działał i pracował Ignacy Łukasiewicz, który lampą i sercem rozświetlił Życie wielu ludzi. Ojciec Ignacy bo tak Go nazywali to człowiek o genialnym umyśle, posiadający charyzmę o potężnym uczuciu i poczuciu szlachetności. Gdziekolwiek by nie był, cokolwiek by nie robił wynikało z jednego - z jego wielkiej miłości do Boga oraz Człowieka. To tacy ludzie kształtowali młodego Kaspra Wojnara. W niewielkiej odległości od miejsca urodzenia Wojnara, ówczesne Społeczeństwo Polski ufundowało dar dla Marii Konopnickiej - dworek w Żarnowcu, w którym mieszkała. Z Marią Konopnicką Wojnar spotykał się wielokrotnie. Zmieniała się struktura społeczna ówczesnego społeczeństwa, to już nie posiadanie ziemi nobilitowało do upper class, a wykształcenie decydowało o pozycji społecznej. Inżynierowie, inteligencja techniczna, ludzie wykształceni decydowali o rozwoju i pozycji regionu. W środowisku wiejskim również zrozumiano, że znaczenie zdobywania wiedzy i nauki jest determinantem rozwoju i kariery, to spowodowało, ze Kasper Wojnar wyruszył w świat.
    Urodził się 3 stycznia 1871 r. w Borku, koło Krosna. Pochodził z rodziny włościańskiej. Sztuki pisania i czytania nauczył się w domu rodzicielskim. Księża   z parafii Jedlicze zwrócili uwagę na niepospolite zdolności Wojnara i namówili rodziców do wysyłania go na naukę do Jasła. Już w szkole ludowej utrzymywał się z lekcji zarabiając na swoje utrzymanie. Później uczęszczał do jasielskiego gimnazjum. Był jednym z najwybitniejszych członków powstałej tu około 1880 r. tajnej organizacji „Związek Żurawów”, która przybierała nazwy np. „Orła Białego” czy „Ligi Narodowej”, było to podyktowane warunkami konspiracji. Celem tych młodych ludzi było działanie przygotowujące do wyzwolenia narodowego. Po zdaniu matury w jasielskim gimnazjum w czerwcu 1893 r. Kasper Wojnar, udał się do Krakowa. Podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie również zaangażował się w struktury tajnych akademickich organizacji niepodległościowych.
    Największe zasługi dla niepodległości Polski położył w latach 1894 - 1899 przez osobisty kolportaż tajnych materiałów patriotycznych do Warszawy pozostającej pod zaborem rosyjskim. Przewoził odezwy i materiały wzywające do działalności narodowo wyzwoleńczej. Robił to osobiście ukrywając materiały zaszyte w ubraniach. Podczas jednego z transportów został zatrzymany i aresztowany w Lublinie i w dniu 3 maja 1899 r. przewieziony do X pawilonu w Cytadeli, a potem na „Pawiak”. Aresztowanie trwało 9 miesięcy. Wyszedł na wolność dzięki interwencji posłów z Koła Polskiego w parlamencie wiedeńskim, które apelowało o uwolnienie obywatela Austro-Węgier. Mimo dużego ryzyka, nie zaprzestał działalności patriotycznej i kolportażu pism patriotycznych do Warszawy, został ponownie aresztowany i w latach 1910 do 1912 osadzony w więzieniu carskim. Wymuszona sprzedaż drukarni i wydawnictwa Ludowego im. Tadeusza Kościuszki, była najprawdopodobniej związana z koniecznością wykupu i uniknięcia wywózki Kaspra Wojnara na Syberię.
    W czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim jako ochotnik odbył przeszkolenie wojskowe w  korpuśnym pułku artylerii w Przemyślu. Pomyślnie zdał egzamin oficerski otrzymując stopień ogniomistrza kadeta. Po wybuchu wojny 8 sierpnia 1914 r. wstąpił Kasper Wojnar do Legionów Polskich. Służył początkowo w piechocie, później otrzymał stanowisko w tworzącej się jednostce  artylerii zgodnie z wcześniejszym przygotowaniem wojskowym.
    Po sformowaniu w Przegorzałach (Kraków), 5 baterii artylerii legionowej wyposażonych w 20 armatek górskich, wz. 1875. 30 września 1914 r , Kasper Wojnar, wyruszył na front karpacki w północnych Węgrzech na czele 3. Baterii Artylerii Polowej, wchodzącej w skład II Brygady Legionów Polskich. Tam po odbytych ćwiczeniach w Kirlihza i po zaliczonym egzaminie oficerskim, 12. października 1914 r., mianowany został podporucznikiem i otrzymał nominację na komendanta (dowódcę) 3. Baterii Artylerii Polowej Legionów.
    W Karpatach, Kasper Wojnar, wyszkolił z taktyki artyleryjskiej, dowodzoną przez siebie, jednostkę. 10 stycznia 1915 r., na pograniczu Węgier i Bukowiny w rejonie  Kirlibabą, bateria przeszła chrzest ogniowy. W czasie zawziętych walk w Pap - falva pod Kirlibabą, Kasper Wojnar umiejętnie kierował ogniem  artylerii legionowej łamiąc opór nieprzyjaciela. W trylogii „Nie tylko Pierwsza Brygada - Z Legionami na bój” dr Stanisław Roztworowski tak opisuje działalność artylerii dowodzonej przez Kaspra Wojnara. W ostatniej chwili nadbiega galopem jeździec meldunkowy ze sztabu z rozkazem do komendanta naszej artylerii. W mig wyprzęgły się chłopak ido swoich „piesków” i podciągnęły je do wylotu wąwozu. Grzechot karabinów maszynowych wzmaga się, Rosjanie manewr ten spostrzegli, ale chłopaki nasze nie zwracają uwagi na lecące „osy”, zatoczyli armatki i dalej walić do widnej z dala już tyraliery rosyjskiej. Przepędzili ich zacnie i dumni, uradowani z powodzeniem wracają na dawne pozycje, witani owacjami ułanów. Za atak ten, prowadzony pod tak silnym ogniem, komendant baterii, znany w Krakowie, Kasper Wojnar, został zamianowany porucznikiem Legionów.
    Później bateria, którą dowodził K. Wojnar, została wyróżniona rozkazem komendy legionów: Wyrażam najwyższe uznanie i pochwałę komendy Legionów całej baterii NR III za nadzwyczaj dzielne zachowanie się i okazaną zimną krew pod silnym ogniem nieprzyjaciela w walkach pod  Pap - falva dnia 19 stycznia 1915 r. Za zasługi położone w bitwach pod Pap - falva, które przyczyniły się do zaszczytnego wyróżnienia się baterii NR III, mianuje podporucznika Kaspra Wojnara, komendanta wyżej wymienionej baterii, porucznikiem, z odznakami X rangi, zaś chorążego tejże baterii Bolda Jana podporucznikiem z  odznakami XI rangi. Durski, marszałek polny.
    Uznając zasługi i poświęcenie w walce jednostek artylerii, 3 grudnia 1920 roku, w Mołodecznie, Marszałek Polski, Józef Piłsudski udekorował trąbki dziewięciu baterii artylerii - Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, w tym dowódcę 3. baterii, majora Kaspra Wojnara - Krzyżem  Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
    W służbie legionowej pozostał Wojnar przez cały czas istnienia legionów, pełniąc funkcję w Komisji Regulaminowej Artylerii. Dnia 3 stycznia 1917 r. w Rembertowie została powołana Oficerska Szkoła Artylerii, której organizatorem i pierwszym komendantem, a następnie absolwentem był Kasper Wojnar.
    Z kolei 1 kwietnia 1917 r. objął funkcję Członka Komisji Wojskowej w Tymczasowej Radzie Stanu w Warszawie. W tym czasie napisał zwięzłą historię Polski, która została wykorzystana w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. Działalność plebiscytowa Wojnara była podyktowana wcześniej nawiązaną współpracą z działaczami narodowymi na Górnym Śląsku, a zwłaszcza z dr Józefem Rostkiem, redaktorem „Nowin Raciborskich”. O wybitnych zasługach Wojnara na tym polu świadczy cytat z wystąpienia Romana Konkiewicza, b. szefa wydz. Org. Polskiego Komisariatu Plebiscytowego: Pan Kasper Wojnar  z Warszawy pracował od sierpnia 1920 r. do 24 marca 1921 r. w Polskim Komitecie Plebiscytowym dla Górnego Śląska. Jako szef wydziału wydawniczego, współpracą swą przy redagowaniu bardzo wielkiej ilości broszur o odezwach agitacyjnych oddał sprawie narodowej w walce o Kresy Zachodnie bardzo cenne usługi. Pan Wojnar i poza tym brał gorliwy udział w pracy na terenie plebiscytowym wygłaszając przemówienia na licznych wiecach i zebraniach. Roman Konkiewicz, b. Szef wydz. Org. Polskiego Komisariatu Plebiscytowego.
    W roku 1922 opuścił szeregi armii polskiej, jako major artylerii,  a przy weryfikacji w uznaniu zasług otrzymał rangę podpułkownika. Posiadał następujące odznaczenia: Virtuti Militarii, dwukrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości i Srebrny Krzyż Zasługi.  Z wojska wystąpił dlatego, by wrócić do umiłowanej pracy oświatowej.
    Po wystąpieniu z wojska założył księgarnię w Warszawie i przystąpił do wznowienia wydawania swych znakomitych kalendarzy. Książki wydawane przez Kaspra Wojnara, a także kalendarze trafiały pod strzechy. Regularnie zasilały księgozbiory bibliotek Towarzystwa Szkół Ludowych. Wyrównywały one poziom kultury wsi i upowszechniały wśród wiejskich czytelników dobra kultury narodowej.
    W okresie Powstania Warszawskiego mieszkał i działał w Warszawie, podczas akcji represyjnej okupanci znaleźli w mieszkanie Wojnarów mundur wojskowy za co rozstrzelali jego rodzinę, a kamienicę wysadzili. Po wojnie Kasper Wojnar otrzymał mieszkanie w Poznaniu gdzie zmarł 2.11.1948r. Pochowany w grobie który z czasem stał się  miejscem kolejnych pochówków, więc nie posiadał nawet miejsca na zapalenie symbolicznego znicza. Tak kończy się historia bohatera, ale nie kończy się pamięć o Nim.
    Po wielu latach nieobecności w świadomości obywatelskiej, obecność pamięci Kaspra Wojnara powróciła i stała się faktem przez nadanie imienia wielkiego patrioty Bibliotece w Jedliczu. Tym samym współcześni docenili jego działalność i zasługi jakie miał dla polskiej kultury i swojej małej ojczyzny Jedlicza. Na ścianie biblioteki wbudowana jest tablica pamiątkowa z wizerunkiem Kaspra Wojnara.
    Mimo, że nie otrzymaliśmy odpowiedzi na pierwszy wniosek o mianowanie pośmiertne ppłk art. Kaspra Wojnara na stopień pułkownika, idea upamiętnienia tak zasłużonego oficera nie upadła. Postanowiono rozpocząć starania aby ufundować i postawić  obelisk, jednocześnie - grób symboliczny, w miejscu jego urodzenia w Jedliczu. Działania te przyniosły pozytywny skutek i w rok po 100. rocznicy odzyskania niepodległości i w 71. rocznicę śmierci naszego bohatera, w dniach 26 - 28.04. 2019 r. w Jedliczu odbyły się uroczystości poświęcone Kasprowi Wojnarowi. Odbyła się promocja książki „Kasper Wojnar - Ze wspomnień i przeżyć (1888 - 1908) i odsłonięcie pamiątkowego obelisku poświęconego pamięci człowieka który tak wiele dokonał, a tak mało otrzymał.
    Podczas uroczystości prezes Małopolskiego Zarządu Wojewódzkiego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, Marek Kołacz, przekazał na ręce władz samorządowych miasta Jedlicze, Złoty Krzyż z Gwiazdą ZŻWP, przyznany przez Zarząd Główny.
    Podczas wręczania odznaczenia prezes Małopolskiego Zarządu Wojewódzkiego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego,  płk Marek Kołacz, opowiedział:  „Pułkowniku Wojnar, Kasprze, urodziłeś się w Polsce zniewolonej, Polskę niepodległa wywalczyłeś, zmarłeś w Polsce zależnej, ale pamięć Ci należna, została przywrócona  w Polsce, w  Wolnej Polsce, i symbolicznie powróciłeś do Ziemi Rodzinnej z skąd wyszedłeś”
    Osoba o tak dużych zasługach w krzewieniu patriotyzmu, gdy kraj nasz znajdował się pod zaborami, zasługuje na jej szczególne docenienie i uhonorowanie. Jego wszechstronna i różnorodna w formie działalność patriotyczno wojskowa i literacka  prowadzona od wczesnych lat młodości  konsekwentnie przez całe życie, służyła krzewieniu i wywalczeniu polskości zasługuje na szczególne uznanie.
    Dlatego po raz kolejny Małopolski Zarząd Wojewódzki ZŻWP, wystąpił do Ministra Obrony Narodowej o pośmiertne mianowanie ppłk. artylerii Kaspra Wojnara na stopień pułkownika Wojska Polskiego.
    Tą formę upamiętnienia zasług Legionisty i Oficera poparły ośrodki akademickie Krakowa (Akademia Wychowania Fizycznego,, obecnie Akademia Kultury Fizycznej), Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej przy AGH, Fundacja im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie i władze samorządowe Jedlicza, miejsca urodzenia Kaspra Wojnara.
    Nie sposób, w tak krótkim artykule wymienić wszystkie zasługi tego wybitnego człowieka, legionisty, patrioty i literata. Już tylko te wspomniane dowodzą jego poświęcenia i szlachetności charakteru, oraz  czynią godnym Kaspra Wojnara nadania pośmiertnie wyższego stopnia wojskowego.  

Marek KOŁACZ

Kasper WOJNAR

Monument poświęcony ppłk. Kasprowi Wojnarowi. Na zdjęciu od prawej: prof. Zdzisław Łopatkiewicz, autor książek o Kasprze Wojnarze, prezes MZW ZŻWP Marek Kołacz i dyrektor Biblioteki Miejskiej im Kaspra Wojnara pani Elżbieta Kochańska

« Powrót do listy