Aktualności

Członkowie ZŻWP z Olsztyna uczcili ofiary totalitaryzmów

Wejście Armii Czerwonej do Działdowa 18 stycznia 1945 roku sprawiło, że skończył się terror w niemieckim obozie zagłady KL Soldau. Ale NKWD utworzyło w tym miejscu swój obóz nakazowo-rozdzielczy, w którym więziono członków ruchu oporu i ludzi nie akceptujących nowych porządków. Właśnie te wydarzenia stały się inspiracją do ustanowienia przez władze województwa Dnia Pamięci Ofiar Obu Totalitaryzmów na Warmii i Mazurach. W 2024 roku obchodzono go po raz czwarty.
   Uroczystości składały się z trzech części - składania kwiatów i zapalania zniczy przed pomnikami obok kościoła parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Błogosławionych Męczenników abp. Antoniego Juliana Nowowiejskiego i bp. Leona Wetmańskiego, mszy św. w ww. kościele oraz manifestacji i składania kwiatów pod pomnikiem na terenie byłego obozu.
   Zgromadzili się tam byli więźniowie i członkowie rodzin byłych więźniów, duchowni, kombatanci, liczne poczty sztandarowe działdowskich szkół i organizacji, delegacje warmińsko-mazurskich gmin i powiatów, organizacji pozarządowych, instytucji państwowych, służb mundurowych, w tym Straży Pożarnej (ochotniczej i państwowej), Straży Granicznej i Wojska Polskiego. Po wysłuchaniu Mszy św. z udziałem biskupów katolickich z diecezji płockiej i toruńskiej, greckokatolickiego biskupa gdańsko-olsztyńskiego i ewangelickiej diecezji mazurskiej - podczas której księża odmówili ekumeniczną modlitwę w intencji obozowych ofiar - wszyscy udali się przed pomnik na placu koszarowym przy ul. Grunwaldzkiej.
   Po odśpiewaniu hymnu i podniesieniu flagi państwowej  na maszt okolicznościowe przemówienia wygłosili: marszałek województwa Marcin Kuchciński, wojewoda warmińsko-mazurski Radosław Król, starosta działdowski Paweł Cieśliński oraz burmistrz Działdowa Grzegorz Mrowiński.
    Wieńce i kwiaty złożyło kilkadziesiąt delegacji, w tym przedstawiciele władz organizacji kombatanckich z Olsztyna. Zarząd Wojewódzki ZŻWP w Olsztynie reprezentowali: prezes płk w st. spocz. Albin Polechoński i członkowie - płk w st. spocz. Antoni Patkowski i por. w st. spocz. Jerzy Pantak; Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych - wiceprezes Tadeusz Chorbot oraz członkini prezydium Wiesława Bujnowska; Stowarzyszenie Rodzina Katyńska - Barbara Gawlicka; Związek Inwalidów Wojennych - Jarosław Wolski, a  Związek Sybiraków - prezes Zofia Dydykało oraz wiceprezes st. bryg. w st. spocz. Maciej Jasiński (także członek ZŻWP, wiceprezes ZW, a także dyrektor Biura Związku OSP, więc wystąpił w strażackim mundurze).
    Warty pełnili oraz poczet flagowy i kompanię honorową asystującą manifestacji na terenie b. obozu wystawili żołnierze 9. Olsztyńskiego Batalionu Dowodzenia. Obchody  uświetnił specjalny Apel Pamięci i trzy salwy kompanii honorowej. W treści Apelu wymieniono wiele środowisk i nazwisk osób, Polaków i Żydów, których męczono i zamordowano w obu obozach. Warto dodać, że trwa rewitalizacja głównego pokoszarowego budynku, który ma w przyszłości służyć gromadzeniu dokumentacji związanej z przeszłością tego tragicznego miejsca. Znajdzie tu siedzibę m.in. Muzeum Pogranicza.
    Organizatorami uroczystości byli: Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Starostwo Powiatowe w Działdowie oraz Urząd Miasta w Działdowie i wspomniana parafia.

X     X     X

Obóz zagłady KL Soldau w Działdowie Niemcy (Policja Bezpieczeństwa i SD z Królewca, potem SS) utworzyli zimą 1939 roku na terenie byłych koszar 32. pułku piechoty. Ale wcześniej, już we wrześniu, powstał tu obóz przejściowy Kriegsgefangenendurchgangslager) dla jeńców wojennych, uczestników bitwy pod Mławą i obrońców Modlina. Rozsyłano ich do obozów jenieckich na terenie III Rzeszy. Potem powstał tu obóz przejściowy (Durchgangslager) dla Polaków, Żydów i więźniów politycznych, następnie policyjny i karny obóz pracy, wreszcie zagłady Soldau KL, do którego trafiło około 30 tysięcy osób – z Mazowsza, Pomorza, Mazur i Warmii. Zimą i wiosną 1940 roku znaleźli się w nim polscy działacze (m.in. ostatni  konsulowie RP w Olsztynie), nauczyciele, ziemianie, duchowni, których przywożono z innych obozów. Większość z nich zamordowano. Prawdziwej liczby ofiar tego miejsca jeszcze nie ustalono.

X     X     X

Z obozem w Działdowie mam osobiste porachunki: w 1939 roku trafił tam mój ojciec, Marian - żołnierz 32. pułku piechoty WP, jeden z obrońców Modlina. Na szczęście, jako starszy strzelec, został po miesiącu zwolniony do domu. Nie chciał wspominać tego okresu, poza jednym - strasznymi warunkami pobytu. Jeńcy spali na słomie, było zimno i głodno.
     Niemcy więzili w Działdowie wiele kobiet i dzieci - niczemu winnych. Jedną z nich była siostra pana Józefa, mieszkanka pobliskiej miejscowości, która trafiła potem do Rzeszy na roboty przymusowe. Wspomniana pani Wiesława Bujnowska była zaledwie dwuletnim dzieckiem, kiedy aresztowano jej matkę i obie trafiły do obozu pracy w Działdowie. - Przeżyłyśmy tylko dzięki wielkiej solidarności i ofiarności innych więźniarek, które ochraniały i dożywiały matki z małymi dziećmi - wspomina pani Wiesława.
     Wejście Armii Czerwonej do Działdowa 18 stycznia 1945 roku sprawiło, że NKWD utworzyło w Działdowie swój obóz nakazowo-rozdzielczy, w którym nadal męczono nie tylko  jeńców niemieckich, lecz także Polaków przeciwnych nowym porządkom oraz robotników przymusowych różnych nacji z napisem „Ost”.

Tekst i zdjęcia: Jerzy PANTAK

« Powrót do listy